گفتگو با دکتر اسداله غلامعلی نویسنده، پژوهشگر و عضو هیئت علمی دانشکده هنر دانشگاه دامغان

جشنواره­ها (به صورت مشخص جشنواره هنرهای دیجیتال هکاتم) چه کارکردی می‌تواند برای فیلم و فیلمساز داشته باشد؟

مهم­ ترین کارکرد جشنواره­ها، معرفی فیلمسازان و آثار هنری به جامعه هنری کشور و کشورها است. یعنی جشنواره­ها این توانایی را دارند که فیلمهای خوب، استعدادهای خوب و فیلمسازهای درجه یک را به جامعه هنری معرفی کنند، تا فیلم­هایشان دیده بشود و مخاطب پیدا کند و بتوانند آثار هنری بعدی خود را، راحت تر تولید کنند و بسازند.

به طور معمول، در برگزاری رویدادهای رقابتی‌ سینمایی، چه امتیازهایی برای فیلمسازان جوان در نظر گرفته می‌شود؟

فیلمسازهای جوان در جشنواره­ها (این هم البته یکی از کارکردهای جشنواره­ها است) می‌توانند آدمها، هنرمندان، مارکتینگ مناسب و سینماگران دیگری را پیدا کنند که با آنها بتوانند تعامل داشته باشند و فیلم هایشان را به آنها نشان بدهند، تا به یک همدلی و هم زبانی برسند. این همدلی در عالم هنر بسیار مهم و اساسی است. اینکه بتوان آدم‌هایی را پیدا کرد که همفکر و همراه هستند. این همراه بودن به این معنا نیست که  مثل هم فیلم بسازند، بلکه منظور پیدا کردن محفلی است برای تبادل نظر. در نتیجه فیلمسازها، این امتیازها را پیدا می‌کنند که نه تنها آدم‌هایی مانند خودشان را که آرتیست هستند پیدا کنند، بلکه بتوانند فیلم‌ها و ایده­های‌شان را با آنها در میان بگذارند. این باعث رشد فیلمسازها و هنرمندان خواهد شد.

محدودیت­های مالی و همچنین دور شدن از محیط و شرایط دانشگاه، چه مقدار بر کمیت و کیفیت فیلم­های کوتاه دانشجویان تاثیر گذاشته است؟

طبیعتاً نباید اثر منفی بگذارد. به عبارتی یعنی فیلمساز جوانی که از دانشگاه خارج میشود نباید دچار مشکل بشود، اما به واسطه­ اینکه در بسیاری از مواقع پیوند بین دانشگاه و جامعه عمیق نیست و رابطه­ خیلی نزدیکی ندارند، بسیاری از فیلمسازها که از دانشگاه فارغ می‌شوند راهشان را ادامه نمی‌دهند. البته باید گفت بخشی از این راه به عهده دانشگاه و ارتباطش با جامعه است، امّا این نباید باعث شود دانشجو اراده و توان خودش را فراموش کند. در واقع این خود دانشجو یا هنرجو است که بنیادی ترین گام­ها را بر می دارد چرا که هنر در هر حالتی با خلاقیت هنرمند گره خورده است. دانشجویان باید برنامه‌ریزی درستی داشته باشند که در دوران دانشجویی بتوانند روابط خوبی با جامعه­ فیلم‌سازی و جامعه هنرمندان پیدا کنند تا بتوانند بعد از دانشگاه هم به مسیرشان ادامه دهند.

نقش دانشگاه در فعالیت عملی دانشجویان علاقمند به حوزه فیلمسازی چه مقدار است؟

خب دانشگاه خیلی تاثیرگذار است. دانشگاه در تمام مقاطع دانشجویی؛ کارشناسی، ارشد و دکتری نه تنها می‌تواند، بلکه باید این امکان را فراهم سازد تا دانشجویان، به ویژه دانشجویان هنر حوزه نمایش، سینما و تلویزیون، محفل سالم، مفید و خلاقانه­ای را داشته باشند. هم برای دیدن آثار، هم برای اجرای آثار. این نکته  مهمی است و دانشگاه باید این وظیفه را به درستی انجام بدهد. حال، خیلی از دانشگاه­ها این کار را به بهترین شکل انجام می‌دهند و شاید بعضی از دانشگاه­ها نتوانند و این امکانات را نداشته باشند، امّا اساسا دانشگاه باید در حوزه هنر، محیط و فضای مناسبی را فراهم کند تا موجب تکامل دانشجو و بالابردن خلاقیت و مهارت او شود.

در کشور های پیشتاز حوزه سینما بنیاد هایی جهت حمایت و به ثمر رساندن ایده، خلاقیت و استعداد‌های سینمایی وجود دارد.در ایران غیر از انجمن سینمای جوان و نهاد های کوچکتر دیگر،آیا دانشگاه‌ها سازکاری برای حمایت از ایده ها و استعداد های دانشجویاندر نظر گرفته است؟

این امکان برای فیلمسازان کوتاه خیلی کمتر است. می‌توان گفت جز دانشگاه­ها و چندین موسسه و انجمن‌های سینمای جوان و انجمن سینمای دفاع مقدس، شرایط و حمایت از این قبیل محیط­ها بسیار کمتر است. این موسساتی که بتوانند پشتیبانی به ویژه حمایت مالی بکنند نه تنها برای فیلمسازان کوتاه، بلکه برای فیلم‌های سینمایی هم این امکان اندک است، ولی به هرحال دانشجوها یا افراد دیگری که در فیلمسازی مبتدی و تازه­کار هستند، می‌توانند به راه های دیگری حتی سخت را پیدا کنند. مثلا در مسابقات فیلمنامه­ نویسی جشنواره­های متعدد داخلی و خارجی شرکت کنند و از این طریق جذب سرمایه کنند یا آثارشان را به نمایش بگذارند.

با توجه به اینکه جنابعالی داور بخش فیلم در هکاتم ۵ بوده اید و در سال های اخیر از نزدیک با جشنواره هکاتم در ارتباط بوده اید، لطفا از تجربیاتتان از دوره های قبل برای ما توضیح دهید.

جشنواره هایی که من در آنها حضور داشتم چندین امتیاز داشته است. اول اینکه با فکر، استعداد و ابتکارهای فیلمسازان جوان آشنا شدم، که برای خود من بسیار جذاب و حتی مفید بوده است. اینکه آدم‌هایی از نسل­های جدیدتر چگونه فکر می‌کنند، چگونه فیلم می‌سازند، چقدر دانش دارند، امّا متاسفانه از طرفی با دیدن برخی از فیلم­های ضعیف، این ترس در من شکل گرفت که بسیاری از دانشجویان صرفا هوس ساخت فیلم دارند. این هوس باعث شده که آنها از مطالعه عمیق دور بمانند و فقط به فکر رقابت باشند. در جشنواره هکاتم نیز این موضوع وجود دارد. اکثر دانشجویان فقط می‌خواهند بسازند تا دیده شوند، بدون اینکه از مبانی اصلی فیلمنامه‌نویسی و کارگردانی، آگاهی چندانی داشته باشند. به زبان خودمانی جو فیلم ساختن است که اشتباه است. این مسئله باید با کمک کارگاه‌های آموزشی حل شود تا دانشجو بتواند درک کند برای تولید فیلم به چه مبانی نیاز دارد و شتابزدگی و هوس شهرت آنها را در مسیری غلط قرارخواهد داد.

 

به نظر شما چه عواملی سبب افت کیفیت آثار فیلم کوتاه در حوزه دانشجویی میشود؟پیشنهاد شما برای بهبود بخشیدن کیفیت آثار فیلم کوتاه چیست؟

من مهمترین آن را فقدان مطالعه­ میدانم. یکی از مهمترین عامل­ها، نه تنها در سینمای کوتاه بلکه در سینمای بلند نیز چنین است. این مورد در کلاس­ها و ورکشاپ ها هم مشهود است، که بیشتر هیجانات دیده شدن و شهرت هست که باعث افت کیفیت میشود. به عوامل مالی و دیگر موارد هم میشود اشاره کرد اما مهم ترین آنها عدم مطالعه دانشجویان است.

منبع اصلی ایده برای فیلم کوتاه را چه میدانید؟ اقتباس از کتاب و فیلم را تا چه اندازه پیشنهاد میکنید؟

از نظر من، هم در مورد فیلم کوتاه و هم در مورد فیلم بلند، بانک عاطفی فیلمساز و تجربه­های شخصی او، مشاهده زندگی، درک درست از جهان، از جغرافیا و تاریخ و در کنار آن هم طبیعتاً ادبیات، شعر، رمان، داستان­کوتاه و فیلم، کمک کننده هستند. البته من معتقدم منبع اصلی برای تولید فیلم به دلیل ارتباط فیلم با موجودی به نام مخاطب و تأثیرگذاری بر آن تجربه زیستی است.

 

چه آینده کاری در انتظار فیلمسازان فیلم کوتاه است؟

سوال بسیار کلی است. آینده روشنی وجود دارد که حداقل در چند سال اخیر مشاهده کرده ایم. فیلمسازهای کوتاه، جایگاه مهمی را در سینمای کوتاه و سینمای جهان داشته­اند. امیدوارم این جدیت در کارهای کوتاه در فیلمهای سینمایی بلند هم وجود داشته باشد البته فیلمساز کوتاه باید هشیار باشد که ساختار فیلم کوتاه و فیلم بلند تفاوتهای جدی با هم دارند.

به نظر شما بیشترین ضعف در فیلم کوتاه دانشجویی، در روایت ها دیده میشود یا کارگردانی فیلم؟

نمی‌توان این موضوع را به صورت کلی آنالیز کرد. گاهی ایده خوبی وجود داشته اما به فیلمنامه بدل نشده است و گاهی فیلمنامه از کیفیت خوبی برخوردار بوده، ولی در کارگردانی کم­کاری صورت گرفته است. هر چند من معتقدم فیلمنامه همه چیز است و مرکز ثقل هر فیلمی است چه کوتاه چه بلند.