گفتگوی با دکتر آزاده بهمنی پور، عضو هیئت علمی رشته تلویزیون و هنرهای دیجیتال دانشگاه دامغان

جایگاه و ضرورت هنر دیجیتال در فضای گرافیک امروز، چگونه است؟

به نظر من در دوره کنونی، نمی شود گرافیک را جدا از فضای دیجیتال دانست. در اصل به هم آمیخته و مرز های مشترکی با هم دارند. گرافیک میتواند قسمتی از گستره هنر دیجیتال باشد و این چیزی نیست که بتوانیم بگوییم از هم قابل تفکیک هستند یا مسیر های جداگانه ای دارند، بلکه به نوعی مکمل هم هستند. هر اتفاقی که در فضای مجازی یا در زندگی روزمره رخ می دهد، در گرافیک، هنر و زندگی ما تاثیرگذار خواهد بود.

تفاوت نسل جدید و قدیم گرافیک را چگونه می بینید؟

بستگی دارد، اگر این سوال درباره ی نسل قدیم و جدید گرافیک در ایران باشد قضیه خیلی متفاوت است تا اینکه این تفاوت را بخواهیم با خارج از ایران مقایسه کنیم. اتفاقی که در ایران رخ داده، خیلی فاصله دارد و در واقع تفاوت گسترده ای دارد. حتی نه فقط بحث گرافیک و هنر بلکه نوع زندگی نسل جدید، مثلا در حدود 20 سال پیش، حتی نرم افزارهای گرافیکی امروز وجود نداشته و همه کارها بصورت دستی انجام می شده. ارتباط بین کشورها و آشنایی با همه هنرها و دسترسی به آنها راحت نبوده و این موضوع یکی از مشکلات بزرگ بوده است. تاثیر این موضوع، بر محدود شدن خلاقیت های هنرمند غیر قابل انکار است. چون یکی از مسیرها و روش های خلاقانه این است که کار هنرمندان را مشاهده کنید و ویژه تر از آنها را خلق کنید. یک تفاوت بزرگ، دسترسی به هنرهای هر گوشه ای از دنیا به واسطه اینترنت است و همین موجب میشود که هیچ مرز و محدودیتی وجود نداشته باشد و یک هنرمند بتواند ایده خودش را با هر شکل و عنوانی که هست، در دسترس دیگر مخاطبان، از سراسر دنیا قرار بدهد. اینگونه هرکسی میتواند به این هنر دسترسی داشته باشد، استفاده کند، یا حتی الهام بگیرد و این یک رابطه متقابل است.

 

با توجه به متقاضیان و فعالان زیاد در این  عرصه (گرافیک)، شما گرافیک حال حاضر را چگونه ارزیابی میکنید؟ آیا این موضوع لطمه ای به حق و حقوق گرافیست وارد کرده است؟

به عقیده من، گرافیک امروز خیلی وسیع و گسترده است. در نسل های قبل گرافیک، نقاشی، خطاطی، چاپ و... به نوعی در شاخه هنر، هنر تجسمی وگرافیک محدود می شد، اما امروز گرافیک خیلی گسترده شده. اگر شما حتی کوچیک ترین قسمت از آن را در نظر بگیرید، مثلا چاپ، می بیند که امکانات چاپ و ماشین آلاتی که امروز وجود دارد، دست گرافیست را باز گذاشته تا مثلا بتوانید چاپ سه بعدی داشته باشید یا بیلبورد های خلاق با ایده های منحصر به فرد خلق کنید. در بخش های دیگر هم به همین صورت است، مثلا برای روتوش یا صفحه آرایی یک پروژه که پیشتر بصورت دستی انجام میشد، کار طاقت فرسایی بود، اما الان با یک نرم افزار می شود این کار را خیلی ساده، در زمان خیلی کم انجام داد و کارهای نفیس و زیبایی را طراحی کرد. در رابطه با  این سوال که آیا لطمه ای به حق و حقوق گرافیست وارد کرده یا نه، به عقیده من جواب این سوال منفی است. چون فکر میکنم که این امکان برای گرافیست ها هم بیشتر شده که آنها می توانند در زمینه های مختلف و متفاوت تری فعالیت کنند و متناسب با اینکه شما زمینه گسترده تری دارید، می توانید از مزایای بیشتری استفاده کنید و خلاقیت های بیشتری داشته باشید. از طرف دیگر میتوانید علاقه شخصی خودتان را متمرکزتر پیدا کنید و در آن، مهارت های لازم را کسب کنید و باعث پرورش و رشد این رشته شده است.

از نظر شما جشنواره هنرهای دیجیتال هکاتم چه ویژگی های متفاوتی نسبت به دیگر جشنواره های دانشجویی دارد؟

به نظر من جشنواره ها هر کدامشان، نسبت به اینکه در چه جایی برگزار می شود، می تواند منحصر به فرد باشد. اکنون دانشگاه دامغان این جشنواره را برگزار میکند که دانشگاه تازه تاسیسی هم است. در دانشکده هنر دانشگاه دامغان، دو شاخه هنری مهم، یعنی هنرهای دیحیتال که بین مراکز آموزش عالی دولتی، در دو دانشگاه دامغان و صدا و سیمای تهران دانشجو می پذیرند و رشته ادبیات نمایشی را داریم (به تازگی رشته سینما نیز به جمع رشته های دانشکده هنر دامغان اضافه شده است.) خوشبختانه دانشجوهای دانشکده ما، از هماهنگی بالایی با هم برخوردار هستند. من دیدم که دانشجوهای رشته تلویزیون، با دانشجوهای ادبیات نمایشی کار می کنند، یا دانشجوهای  نمایش درگیر کار تلویزیون می شوند. خود این جریان و فعالیت های دانشجویی، دانشجوی این دانشگاه را منحصر به فرد کرده و بالطبع، آن جشنواره هایی که برگزار میشود، یک خاصیت و یک ویژگی خوبی دارد و آن، هماهنگی و جامع بودن این دو رشته در کنار هم است. اینکه چگونه در حال پوشش دادن هم هستند، کنار یکدیگر رشد میکنند و از امکانات همدیگر استفاده می کنند، تا محصول و آفرینش بهتر و خلاقانه تری داشه باشند. به عقیده من، این اتفاق یک امتیاز این جشنواره نسبت به گونه های مشابه آن است که در دیگر دانشگاه ها یا مراکز مختلف برگزار میشود. اما در نهایت، هر جشنواره ای در هر جایی که برگزار می شود، ویژگی و خصوصیت های خاص خودش را خوهد داشت.

 

چه عواملی موجب موفقیت در برگزاری یک رویداد  سراسری در حوزه هنر های دیجیتال می شود؟

اینکه شما گفتید یک رویداد سراسری، مثلا فرض کنیم یک اتفاق سیاسی، یک اتفاقی مثل کرونا یا یک جریانی که میتواند در شرق پیش آمده باشد، یا یک ایدئولوژی جدید، هر کدام از این ها میتواند شروع یک تفکر برای هنرمند باشد. حالا اینکه شما گفتید در حوزه هنرهای دیجیتال، باید بگویم فقط مختص به هنرهای دیجیتال نیست و این ایده میتواند برای هر هنرمندی، در هر شاخه هنری پیش بیاید. میتواند در آن زمینه، ایده های متفاوتی داشته باشد، مثلا ساده ترین آن، همین طراحی ماسک است. شما نگاه کنید، این جریان کرونا تا چه اندازه در پوشاک، مد و طراحی لباس متفاوت شده. حتی یک پوشش جدیدی به لباس ها و پوشش ادم ها اضافه شده و آن ماسک است و این را سعی کرده اند به شکل های مختلف، برای بچه ها فاتتزی، موقعیت مجلسی، موقعیت ورزشی و... طراحی های متفاوت داشته باشند. این یک مثال کوچیک است و می تواند هر اتفاق دیگری مثل یک جریان سیاسی، یا هر چیز دیگری شروع یک تفکر جدید برای آفرینش یک اثر هنری برای یک هنرمند باشد. در واقع هیج محدودیتی ندارد و میتواند شروع یک کار جدید باشد.

 

 به نظر شما آیا دانشجویان امروز، اشتیاق یادگیری و انجام تجربه‌های جدید هنری را در خود دارند؟

یک مسئله مهم این است که در یک کلاس هنری یا مثلا در میان ورودی های هنر یک دانشگاه در هر رشته هنری، ممکن است سی نفر حضور داشته باشند، اما قرار نیست که الزاما از میان این سی نفر، سی هنرمند به وجود بیاید. ممکن است از میان سی نفر، فقط سه نفر هنرمند باشند و در خوشبینانه ترین حالت، بقیه صرفا تکنسین یا علاقمند هنر باشند. بعضی از آن ها هم ممکن است به هنر علاقه ای نداشته باشند، برایشان دغدغه نباشد و از آن مسیر خارج می شوند. اینکه اشتیاق تجربه های جدید را در خودشان دارند یا نه، برمیگردد به علاقه، استعداد و اینکه با چه هدفی وارد هنر شده اند و دنبال چه چیزی هستند. برای سرگرمی و گذران وقت، یا برای درآمدزایی آمده اند. هر کدام از این موارد، یک مسیر در برابر راه آدم قرار می دهد. همه این ها برمیگردد به انتخاب خود آدم. با اشراف داشتن به این موضوع، توقع ما نسبت به همه یک شکل نیست. اساتید هنر کاملا بر این موضوع اشراف دارند و می دانند که چه انتظاری از هر دانشجو باید داشته باشند. هر فردی را نسبت به خود او می سنجیم.

چه عاملی باعث افزایش فعالیت در عرصه گرافیک امروز شده است؟سطح کیفی آنهارا با توجه به تعداد بالای فعالان و آثار گرافیکی در حال حاضر، به چه صورت می بینید؟

  بخشی از بحث گرافیک به صنعت بر میگردد و قسمتی از آن با مسائل فرهنگی و اجتماعی درگیر است. هرچقدر اجتماع بزرگتر، امکانات بیشتر و مرتبط با حوزه گرافیک به وجود آید، بحث گرافیک در آن رشد کند، این فعالیت برای گرافیست ها هم بیشتر می شود .این زیاد بودن دلیلی بر کم بودن کیفیت نمی شود. هرچقدر این زمینه گسترده تر شده، گرافیست های متنوع تری هم داریم و باعث نمیشود که با تکرار و عدم خلاقیت مواجه شویم.  شما اگر یک موضوع و یک پروژه ای را در نظر بگیرید که صد نفر کار کنند، آن صد نفر کارهای شبیه به هم نخواهند داشت، هرکسی برای خودش یک ایده و ذهنیت منحصر به فرد دارد، با سلیقه و بازار کار خودش کار میکند. در دنیای امروز بحث گرافیک جا افتاده تر شده، یعنی شما اگر  نمای شهری، گرافیک محیطی، رستوران ها، فضای شهری و مغازه ها را نگاه کنید، در همه این ها رد پایی از گرافیست ها می توانید ببینید.  این موضوع، تنوع و گستردگی بحث گرافیک را در هنر امروز میتواند نشان بدهد.

 

نظر شما در رابطه با برگزاری آنلاین برخی از رویدادها و جشنواره‌های هنری، در این شرایط تحت تاثیر همه‌گیری ویروس کرونا چیست؟

این قضیه از یک طرف ناراحت کننده و باعث محدود شدن دیدار هنرمندها با یک دیگر شده. اما از طرفی، شرایط و دیدگاه جدیدی را ایجاد کرده که متمرکز تر است، در وقت و زمان صرفه جویی شده واز طرف دیگر، محدودیت های جغرافیایی را از میان برداشته است.  خیلی از موقعیت ها پیش می آمد که بخاطر مسافت یا شرایط زمانی نمی توانستیم در رویداد یا جشنواره ای شرکت کنیم. ولی الان شما در هر نقطه ای از کشور که باشید و در جریان این جشنواره ها قرار بگیرید میتوانید با یک لینک با آن جشنواره ها ارتباط برقرار کنید و از  جلسات و محتوای آن استفاده نمایید. مسلما نقاط ضعفی در این نوع برگزاری وجود دارد  ولی به هر حال اتفاقی هست که رخ داده و باید توجه کنیم که انسان قدرت انطباق پذیری با شرایط مختلف را دارد. این قدرت باید برای هنرمندان خیلی قوی تر باشد. هنرمندان روحیه خلاق تری دارند، به نحو بهتری میتوانند خودشان را با شرایط وفق بدهند و ایده های تازه تری از خود ارائه دهند، تا از این شرایط، به بهترین نحو ممکن استفاده کنند. شما یک تجربه جدیدی دارید و فکر می کنم یک نکته مثبت و خوبی است. ما آموختیم که به این شکل هم میشود ارتباط داشته باشیم، جشنواره ها را برگزار کنیم و فکر نمیکنم چیز بدی باشد. حداقل به تجربه برای من ثابت شده که نکات بسیار مثبت و خوبی داره که به شخصه من از این روش پیدا کردم و یاد گرفتم.

تجربه شما به عنوان گرافیست در این حوزه و پیشنهادتان به دانشجویان علاقه مند چیست؟

به طور کلی عرض میکنم به هر چیزی که علاقه دارید و دغدغه ذهنیتان هست، دنبال کنید. از این شاخه به شاخه دیگر نروید. جز اینکه وقت و زمان شما را از بین می برد، به جز اطلاعات و تجربه هایی در سطح اندک، چیزی دستگیر شما نمی شود. من فکر می کنم بعد از گذراندن دوره کارشناسی، بهترین راه این است که انتخاب خودتان را انجام دهید و مسیر خود را منسجم، با یک هدف قبلی پیش ببرید. تنوع در فضای هنری ممکنه است فریب دهنده باشد و شما را از مسیر اصلی خودتان دور کند. برای همین با خودتان صادق باشید و زمان خودتان را تلف نکنید. سعی کنید دوره کارشناسی را جدی بگیرید چونکه تنوع آشنایی با شیوه ها، روش ها و آموزش های مختلف، مسیری هست که شما میتوانید خودتان را محک بزنید، تا مسیر مورد علاقه خودتان را پیدا کنید. این بحث جدی است و لازم است تامل و تمرکز و جدیت بیشتری در این مورد داشته باشید.